(مروری بر هویت‌شناسی نهاد ت شیعه در منشور ت امام خمینی (ره))
به مناسبت:
سالروز شهادت سید عبدالحسین واحدی - عضو فدائیان اسلام- (8 آذر)
ارتحال آیت‌الله محمدعلی اراكی (8 آذر)
روز بزرگداشت شیخ مفید (9 آذر)
سالروز شهادت آیت‌الله مدرس (10آذر)
سالروز شهادت میرزا كوچك خان (11آذر)
سالروز اعلام مرجعیت حضرت آیت‌الله ای از سوی جامعه مدرسین (11 آذر)
کلیدواژه‌ها: منشور ت؛ ت متعهد؛ ترویج ت؛ محبوبیت ت؛ پیشگامان شهادت؛ علماء شیعه؛ علماء معاصر.
جایگاه و نقش ت در بُعد اجتماعی
امام خمینی(ره) در ابتدای پیام تاریخی سوم اسفند 1367- پیام مشهور به منشور ت- با نگاه تحلیلی بسیار جامع و در عین‌حال مختصر و مفیدی به بازتعریف هویت نهاد ت متعهد پرداخته كه چكیده و جمع‌بندی شده‌ی این تحلیل تقدیم می‌گردد:
صدها سال است كه ت اسلام تكیه‌گاه محرومان بوده است، همیشه مستضعفان از كوثر زلال معرفت فقهای بزرگوار سیراب شده‌اند. از مجاهدات علمی و فرهنگی آنان كه بحق از جهاتی افضل از دماء شهیدان است كه بگذریم، آنان در هر عصری از اعصار برای دفاع از مقدسات دینی و میهنی خود مرارت‌ها و تلخی‌هایی متحمل شده‌اند و همراه با تحمل اسارت‌ها و تبعیدها، زندان‌ها و اذیت و آزارها و زخم زبان‌ها، شهدای گران‌قدری را به پیشگاه مقدس حق تقدیم نموده‌اند.
رسم دیرینه شهادت در مرام ت متعهد
شهدای ت منحصر به شهدای مبارزه و جنگ در ایران نیستند، یقیناً رقم شهدای گمنام حوزه‌ها و ت كه در مسیر نشر معارف و احكام الهی به دست مزدوران و نامردمان، غریبانه جان باخته‌اند زیاد است. در هر نهضت و انقلاب الهی و مردمی، علمای اسلام اولین كسانی بوده‌اند كه بر تارك جبین‌شان خون و شهادت نقش بسته است. كدام انقلاب مردمی - اسلامی را سراغ كنیم كه در آن حوزه و ت پیش‌كسوت شهادت نبوده‌اند و بر بالای دار نرفته‌اند و اجساد مطهرشان بر سنگ‌فرش‌های حوادث خونین به شهادت نایستاده است؟ در 15خرداد و در حوادث قبل و بعد از پیروزی، شهدای اولین، از كدام قشر بوده‌اند؟ خدا را سپاس می‌گزاریم كه از دیوارهای فیضیه گرفته تا سلول‌های مخوف و انفرادی رژیم شاه و از كوچه و خیابان تا مسجد و محراب امامت جمعه و جماعات و از دفاتر كار و محل خدمت تا خطوط مقدم جبهه‌ها و میادین مین، خون پاك شهدای حوزه و ت افق فقاهت را گلگون كرده است و در پایانِ افتخارآمیز جنگ تحمیلی نیز رقم شهدا و جانبازان و مفقودین حوزه‌ها نسبت به قشرهای دیگر زیادتر است. بیش از دو هزار و پانصد نفر از طلاب علوم دینیه در سراسر ایران در جنگ تحمیلی شهید شده‌اند و این رقم نشان می‌دهد كه ت برای دفاع از اسلام و كشور اسلامی ایران تا چه حد مهیا بوده است. امروز نیز همچون گذشته شكارچیان استعمار در سرتاسر جهان از مصر و پاكستان و افغانستان و لبنان و عراق و حجاز و ایران و اراضی اشغالی به سراغ شیردلان ت مخالف شرق و غرب و متكی به اصول اسلام ناب محمدی - صلی اللّه علیه و آله و سلم - رفته‌اند و از این پس نیز جهان اسلام هر از چند گاه شاهد انفجار خشم جهان‌خواران علیه یك پاك‌باخته است.
فتوت؛ روح سلوك علمی، معنوی و اجتماعی ت متعهد
آن‌ها با زهد و تقوا و ریاضت درس خوانده‌اند و پس از كسب مقامات علمی و معنوی نیز به همان شیوه زاهدانه و با فقر و تهیدستی و عدم تعلق به تجملات دنیا زندگی كرده‌اند و هرگز زیر بار منت و ذلت نرفته‌اند. دقت و مطالعه در زندگی علمای سلف، حكایت از فقر و نهایتاً روح پرفتوت آنان برای كسب معارف می‌كند كه چگونه در پرتو نور شمع و شعاع قمر تحصیل كرده‌اند و با قناعت و بزرگواری زیستند.
راز و رمز ترویج ت و فقاهت بدون زور، زر و تزویر
در ترویج ت و فقاهت نه زور سر نیزه بوده است، نه سرمایه پول‌پرستان و ثروت‌مندان، بلكه هنر و صداقت و تعهد خود آنان بوده است كه مردم آنان را برگزیده‌اند.
عوامل زندگی، پایداری و محبوبیت ت متعهد
به هر حال خصوصیات بزرگی چون قناعت و شجاعت و صبر و زهد و طلب علم و عدم وابستگی به قدرت‌ها و مهم‌تر از همه احساس مسؤولیت در برابر توده‌ها، ت را زنده و پایدار و محبوب ساخته است.
بسط تفكر اسلام ناب با كمی امكانات؛ بالاترین عزت ت متعهد
و چه عزتی بالاتر از این‌كه ت با كمی امكانات، تفكر اسلام ناب را بر سرزمین افكار و اندیشه مسلمانان جاری ساخته است و نهال مقدس فقاهت در گلستان حیات و معنویت هزاران محقق به شكوفه نشسته است.
چرایی دشمنی دیرینه استعمار با جریان ت متعهد
راستی اگر كسی فكر كند كه استعمار، ت را با این همه مجد و عظمت و نفوذ تعقیب نكرده و نمی‌كند، ساده‌اندیشی نیست؟. یقیناً اگر جهان‌خواران می‌توانستند، ریشه و نام ت را می‌سوختند ولی خداوند همواره حافظ و نگهبان این مشعل مقدس بوده است و إن‌شاءالله از این پس نیز خواهد بود، به شرط آن‌كه حیله و مكر و فریب جهان‌خواران را بشناسیم.» (صحیفه امام خمینی/ ج21/ص277 -273)
چرایی دشمنی دیرینه استعمار با جریان ت متعهد
چرایی دشمنی دیرینه استعمار با جریان ت متعهد مربوط است به تهاجم تمدن غرب مُدرن به تمدن اسلامی ما. تهاجمی كه ابتدا وجهه‌ای نظامی داشت و بعدها به رویكری ی و اقتصادی تغییر جهت داد و امروز عمدتا با شكل فكری و فرهنگی با ساز و برگ نفوذ، تبلیغات و رسانه، و پیاده نظامی روشنفكران غرب‌زده صورت می‌گیرد. به گواهی تاریخ، جریانی كه توانسته است كشور را در این تهاجم سنگین دویست ساله نجات بدهد و حفظ كند، ت شیعه بوده است.
به عبارت دیگر تمدن ایرانی اسلامی در تقابل فرهنگ مهاجم غرب استعماری، گاه مثل واقعه مشروطه شكست خورده و گاه پیروز شده است، مثل مقطع انقلاب اسلامی؛ و در این تقابل، مهم‌ترین و كارآمدترین پایگاه مقاومت ایرانیان، ت شیعه و در رأس آن مرجعیت شیعه بوده است.
اصول مواجهه با تمدن غرب در سیره ی علما شیعه
علمای ربّانی شیعه رضوان الله علیهم اجمعین در رویكردی بصیرت مدار، و با غرب‌شناسی نقّادانه و نگاهی واقع‌بینانه به غرب، همواره با اصولی مُتقن مشی داشته‌اند كه می‌توان آن‌ها را اصول مواجهه با غرب نامید. برخی از عمده‌ترینِ این اصول عبارت است از:
(1) اصل لْإِسْلَامُ یَعْلُو وَ لَا یُعْلَی عَلَیْهِ.» (من لا یحضره الفقیه، ج4، ص334).
(2) اصل حرمت دوستی با كفار و ولاء منفی.
(3) اصل جهاد فی سبیل الله».
(4) اصل لا ضرر و لا ضرار».
(5) اصل حرمت تشبه به كفار».
(6) اصل نفی سبیل».
(7) اصل ظلم‌ستیزی».
(8) اصل كسب قدرت و اقتدار».
(9) اصل نفی انظلام و استرحام».
(10) اصل نفی از حدّ»، و
مدخل سیره ی علماء معاصر
در تاریخ معاصر و از بدو شروع تقابل تمدن ایرانی اسلامی به رهبری مرجعیت شیعه در برابر استعمار غربی، این اصول را می‌توان در سیره علمی آن‌ها اعم از متن كتب و فتاوا و هم‌چنین سیره عملی علمای اسلام مشاهده كرد. علماء و مراجعی از قبیل:
1) میرزا مسیح مجتهد تهرانی» (1263-1194ه. ق) در فتوا علیه روسیه بعد از معاهده تركمنچای و واقعه قتل گریبایدوف (22 بهمن 1207) -صد و پنجاه سال قبل از انقلاب اسلامی -.
2) ملا علی كنی» (1306-1220ه. ق معادل 1267-1148ه. ش) در مبارزه با قرارداد استعماری رویتر و مقابله با تأسیس فراموشخانه (لژ فراماسونری میرزا مَلكُم خان) و
3) میرزای شیرازی اول» (1312-1230ه. ق معادل1273-1194ه. ش) در جریان نهضت تنباكو كه به تعبیر امام خمینی سلام الله علیه: آن نصف سطر میرزای شیرازی رضوان الله علیه مملكت ما را از تو حلقوم خارجی‌ها بیرون كشید.» (صحیفه امام، ج9، ص537)
4) سید محمد كاظم یزدی» - صاحب عروة- (1337-1247ه. ق) در فتوا به وجوب دفاع مسلمانان از وطن مقابل حمله ایتالیا به لیبی، انگلیس به عراق و روسیه به ایران.
5) خراسانی» - صاحب كفایة- (1329-1255ه. ق معادل 1290-12ه. ش) در حمایت از نهضت مشروطه.
6) میرزای شیرازی دوم» (1338-1258ه. ق) در فتوای جهاد شیعیان عراق علیه استعمار انگلستان.
7) شیخ فضل الله نوری» (1327-1259ه. ق معادل1288-1222ه. ش) در نهضت مشروطه مشروعه.
8) آقا نجفی اصفهانی» (1332-1262ه. ق معادل1293-1225ه. ش) و برادرش حاج آقا نورالله» (1346-1278ه. ق معادل1306-1238ه. ش) در مبارزات شان با استعمار، حمایت شان از مشروطه و جهاد اقتصادی شان در تأسیس شركت اسلامیه».
9) سیّد عبد الحسین لاری» (1342-1263ه. ق معادل 1303-1226ه. ش) در حمایت از نهضت مشروطه و فتوای جهاد علیه استعمار انگلستان.
10) شیخ الشریعه‌ی اصفهانی» (1339-1266ه. ق) در فتوای وم استعمال اجناس مصنوعه داخلی و اجتناب از از استفاده از مصنوعات خارجی.
11) سید حسن مدرس» (1356-1278ه. ق معادل 1316-1249ه. ش) در حمایت از نهضت مشروطه و مبارزه با دیكتاتوری منور رضاخانی.
12) حاج آقا حسین قمی» (1366-1282ه. ق) در مبارزه با ت‌های دین‌ستیزانه پهلوی اول و دوم و فتوای جهاد علیه متفقین در جریان اشغال عراق در جنگ جهانی دوم.
13) سید ابوالحسن اصفهانی» (1365-1284ه. ق) در حمایت از نهضت مشروطه و مخالفت با اشغال عراق.
14) سید عبدالحسین شرف الدین عاملی» (1377-1290ه. ق) در تقریب مذاهب اسلامی و مبارزه با استعمار فرانسه برای استقلال لبنان.
15) شیخ محمد تقی بافقی» (1365-1292ه. ق معادل 1325-1253ه. ش) در مبارزه با ت‌های دین‌ستیزانه پهلوی اول و دوم. اقدام او موجب شد تا كشف حجاب هشت سال دیرتر اجرا شود.
16) سید حسین بروجردی» (1380-1292ه. ق معادل 1340-1254ه. ش) در حمایت از فلسطین، مخالفت با تغییر خط، مبارزه با بهاییت، تأسیس مراكز اسلامی در كشورهای مختلف و اعزام مبلغ به خارج از ایران و تلاش برای تقریب مذاهب.
17) محمد حسین كاشف الغطاء» (1373-1294ه. ق) با حضور در جبهه جنگ به‌عنوان یك سرباز به جمع مجاهدان عراقی در ماجرای جنگ جهانی اول و فتوای صاحب عروه علیه انگلیس به عراق.
) آیت‌الله سید ابوالقاسم كاشانی» (1381-1302ه. ق معادل 1340-1264ه. ش) در مبارزه علیه انگلیس در عراق و نهضت ملی شدن صنعت نفت و حمایت از فلسطین.
19) آقا سید محمد تقی خوانساری» (1371-1305ه. ق معادل 1331-1267ه. ش) در حضور شخصی در میدان جهاد با انگلستان، حمایت از فدائیان اسلام و جنبش ملی شدن صنعت نفت، فتوا به وجوب مشاركت در هفدهمین انتخابات مجلس شورای ملی ایران و حمایت از فلسطین.
20) شهید سید محمد باقر صدر» (1400-1353ه. ق معادل 1359-1313ه. ش) در صدور فتوای حرمت عضویت مسلمانان در حزب بعث عراق و حمایت از انقلاب اسلامی ایران.
21) امام خمینی» (1409-1320ه. ق معادل 1368-1281ه. ش) در رهبری انقلاب اسلامی.
22) آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی» (1413 -1287 ه. ق معادل 1371 -1278 ه. ش) در داشتن مواضع علیه حكومت پهلوی، همراهی با انقلاب اسلامی ایران، همراهی با انتفاضه شعبانیه عراق.
29 -23) شهیدان مطهری، بهشتی، شهدای محراب (آیت‌الله قاضی طباطبائی، آیت‌الله مدنی، آیت‌الله دستغیب، آیت‌الله صدوقی، آیت‌الله اشرفی اصفهانی) و در راهبری انقلاب شكوهمند اسلامی.
30) امام ای» ادام الله ظله الشریف (متولد1358ه. ق معادل13ه. ش) در رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران.[ایجنا]
درباره این سایت